Tiếng hát với giọng nữ trầm đặc biệt của Lê Thu Nguyễn từ lâu đã quen thuộc với khán giả khắp nơi, từ Việt Nam trước đây, khi nữ ca sĩ này xuất hiện trên đài truyền hình, ở các tụ điểm ca nhạc, cho đến các sân khấu ở hải ngoại, nhất là ở Pháp và Hoa Kỳ.
Ngày Chủ nhật 28/09/2025, nữ ca sĩ Lệ Thu Nguyễn sẽ có một chương trình ca nhạc đặc biệt kỷ niệm 30 năm định cư tại Pháp, với sự góp mặt của những người bạn thân thiết trong giới nghệ sĩ như ca sĩ Thế Sơn, Sỹ Đan, nhạc sĩ Diệu Hương.
Nhân dịp này, RFI Việt ngữ đã phỏng vấn Lệ Thu Nguyễn để điểm lại toàn bộ sự nghiệp âm nhạc của nữ ca sĩ.
RFI Việt ngữ rất vui mừng được tiếp chuyện với nữ ca sĩ Lệ Thu Nguyễn tại phòng thâu của đài RFI nhân dịp chị đang chuẩn bị cho một chương trình đặc biệt vào tháng 9 để kỷ niệm 30 năm định cư tại Pháp. Xin chào chị Lê Thu Nguyễn.
Xin chào Thanh Phương, chị rất hân hạnh hôm nay được đến nói chuyện với Thanh Phương, với khán thính giả của đài RFI.
Vâng, trước hết chúng ta có thể đi ngược dòng thời gian để trở lại điểm khởi đầu sự nghiệp âm nhạc của chị. Chị thực sự bắt đầu con đường ca nhạc từ khoảng thời gian nào?
Chị có máu nghệ sĩ từ lúc nhỏ xíu! Lúc đó mẹ chị đàn tranh, mỗi lần có các nghệ sĩ ở đâu lên Đà Lạt thì họ tới đàn ca tài tử với gia đình chị. Mẹ thì dạy cho chị của chị hát. Lúc đó chị không có hát vì còn nhỏ xíu à, nhưng chị nghe những bài như Tứ Đại Oán, Văn Thiên Tường, mấy bài cổ nhạc lớn, chị thuộc hết. Từ nhỏ, lúc 10 12 tuổi, cũng cầm đờn, cũng hát hò ở nhà một mình. Gia đình chị khó lắm, không có cho đi hát.
Mình đâu có nghĩ là một ngày nào đó sẽ trở thành ca sĩ. Nhưng khi về Sài Gòn năm 1977, chị có cơ hội gặp gỡ thầy Dương Thụ để lập một nhóm hát giao lưu với các trường đại học khác, rồi đi thi thì được huy chương vàng. Từ đó người ta mời mình đi hát, rồi tự nhiên mình cứ đi theo con đường đó, chứ không bao giờ nghĩ mình sẽ trở thành một nghệ sĩ.
Vâng, tức là sự nghiệp âm nhạc của chị là bắt đầu từ phong trào văn nghệ sinh viên và từ đó thì giọng ca của chị được các nhạc sĩ để ý đến. Cụ thể, vào thời gian đó là chị làm việc với những nhạc sĩ nào?
Năm 79, lúc chị đang học ở trường Đại học Mỹ thuật, có những nhóm ca khúc chính trị, hay những đoàn như đoàn Bông Sen, đoàn Tháng Tám. Chú Hồ Bông, trưởng đoàn Bông Sen, với cô Thanh Trì cứ nói "Lệ Thu về đoàn đi", nhưng lúc đó chị còn đi học, nên từ chối. Nhạc sĩ Thanh Trúc, trưởng đoàn ca nhạc Tháng Tám, cũng mời chị về, "em ơi về về đoàn đi, có tương lai lắm", nhưng lúc đó chị là sinh viên, không thể theo đoàn được.
Năm 79, anh Lê Hựu Hà với anh Đình Huấn có tới mời chị về tham gia, tại lúc đó chị hát cho nhóm ca khúc chính trị Thanh Niên Xung Phong. Mấy anh nghe chị hát trong Tao Đàn thì mấy anh mời chị về hát cho ban nhạc Hy Vọng. Chị hát được vài tháng thì ở trường lúc đó, thời 78, 79 rất là khó khăn, chị phải đi theo trường trồng rau muống bên Thủ Thiêm, phải đi đây đi đó, thành ra không tập dợt đều được. Chị phải xin nghỉ.
Đến năm 82, theo lời "xúi giục" của mấy người trong trường, chị đi thi thì được huy chương vàng năm 82. Lúc đó mình mới nghĩ bây giờ mình là ca sĩ chuyên nghiệp.
Năm 82 trở đi và cho tới những năm cuối thập niên 1980 là thời kỳ cực thịnh của những "tụ điểm ca nhạc". Thời gian đó âm nhạc thì được tự do hơn trước đó một chút, thành ra có rất nhiều nơi để biểu diễn cho công chúng. Và đó là những nơi thi thố tài năng của các ca sĩ mới lên giống như chị ? Chị hát cùng thời với Cẩm Vân, Nhã Phương, Bảo Yến...
Đúng rồi, Bảo Yến, Nhã Phương, Cẩm Vân là những người bạn của chị thời đó. Em biết thời đó đâu phải là dễ dàng đâu. Không có được hát nhạc gì hết. Chị thấy có mấy ca sĩ cứ hát nhạc Tây Ban Nha, nhạc Latin, nhưng nói là nhạc Cuba, nhạc này nọ.
Còn chị thì vào thời gian đó vẫn hát nhạc Việt Nam, nhưng chị cũng hát nhạc Pháp và cũng bắt đầu hát nhạc Mỹ, tại vì chị nhớ khi hát cho ban nhạc Hy Vọng, thì chị đã hát bài của ban nhạc Abba. Nhưng sau đó, gặp mấy chú nhạc sĩ, mình phải phải tránh tiếng, tại vì chị nhớ thời tám mươi mấy, hát nhạc nước ngoài là bị phạt.
Nhưng rồi cũng có môi trường để chị hát. Chị nhớ 85, 86 là thời thịnh nhất của ban nhạc Đài Truyền hình. Lúc đó hát nhạc Mỹ, nhạc Pháp rất nhiều. Sở trường của chị là nhạc Pháp, thành ra người ta hay yêu cầu chị hát nhạc Pháp. Nhưng chị vẫn rất thích hát nhạc Việt, bởi vì nhạc Việt thấm từ trong máu, là tiếng mẹ đẻ của mình.
Nhưng bây giờ người ta yêu cầu sở trường thì mình làm sở trường, yêu cầu sở đoản thì mình làm sở đoản. Nhất là buổi tối thứ sáu hay có chương trình nhạc yêu cầu. Mấy người quen cứ nói " Cứ tối thứ sáu là thấy cái mặt Lệ Thu!". Thời gian đó chị lên truyền hình rất nhiều.
Vâng, coi như đó là những môi trường để chị trao dồi về khả năng âm nhạc. Bây giờ nghĩ lại, môi trường đó đã đóng góp như thế nào cho sự nghiệp của chị?
Thời gian đó thì cũng khó khăn lắm. Khi lần đầu tiên đi hát, chị đâu có biết nhạc lý. Cầm guitar học mấy cái accord thì mình vừa đờn mình vừa hát bài với accord có sẵn. Nhưng khi đi theo con đường chuyên nghiệp thì lúc đó mấy nhạc sĩ phải đưa bài cho chị. Nhiều khi mấy anh nói: "Lệ Thu ngày mai thâu truyền hình!" Mấy anh đưa hôm nay ngày mai thâu! Lúc đó chị không biết làm thế nào, nhưng may mắn là trong trường chị lúc đó có một cậu học chung, rất là dễ thương, rất vững nhạc lý, tên là Phạm Phúc Toàn. Cậu này bắt đầu dạy chị nhạc lý, vỡ bài cho chị hát. Một thời gian sau đó thì chị vỡ bài một mình được. Ban đầu phải có Toàn kèm chị mới hát được, thành ra mình cũng học hỏi được nhiều.
Chị cũng gặp gỡ được ca sĩ này, nhạc sĩ kia. Ngày xưa có một thời gian chị rất gắn bó với nhóm nhạc sĩ của mấy anh Phạm Trọng Cầu, Trịnh Công Sơn, Nguyễn Ngọc Thiện, Trần Long Ẩn, Từ Huy... Gần như ngày nào tụi chị cũng gặp nhau ở Hội Nghệ sĩ. Tình cảm ngày xưa gắn bó lắm, không phải như bây giờ, ít gặp nhau.
Vâng, như chị có nói, ngay từ đầu chị đã được khán giả yêu cầu hát nhạc Pháp, bởi vì chị là người học tiếng Pháp từ từ nhỏ. Như vậy có thể nói là nhạc tiếng Pháp theo đuổi chị cho tới tận bây giờ và chị được biết đến nhiều hiện nay là qua các ca khúc tiếng Pháp. Chúng tôi được biết là ngoài những ca khúc tiếng Pháp đã được chuyển ngữ sang lời Việt, trong đó có những bản rất là nổi tiếng với những lời bài hát mà hầu như ai cũng thuộc, chị cũng đã tự chuyển ngữ một số bài. Việc chuyển ngữ như vậy có khó lắm không, nhất là những ca khúc mà người ta đã biết rất nhiều rồi?
Chị nghĩ đó cũng là một cái khiếu, vì không phải ai cũng chuyển ngữ được. Có những bài hát rất là khó, thành ra nhiều khi chị phải mất vài ngày, một tuần lễ để tìm ra được những chữ vừa đúng nghĩa, vừa phù hợp với giai điệu. Nhưng chị vẫn thích làm, bởi vì chị nghĩ rằng khi đưa một bài hát đến với khán thính giả, điều cần thiết là khán thính giả phải cảm nhận được lời hát, cảm nhận hồn của bài hát. Và nếu em không hiểu được lời thì em cũng không cảm nhận được. Thành ra muốn đưa bài hát đến cho khán giả là chị phải tìm cách để cho khán giả hiểu được ý của bài hát, để có thể cảm nhận được dễ dàng hơn.
Vâng, nhất là có một số bài hát người ta dịch không hoàn toàn xác nghĩa, thành ra khi ta nghe lời tiếng Việt thì nó hoàn toàn không giống như nghĩa trong bài tiếng Pháp!
Chị là một người học tiếng Pháp và trình bày nhạc tiếng Pháp rất nhiều từ khi ở Việt Nam. Chị đã sang Pháp định cư từ năm 1995, tức là cách đây 30 năm. Trong thời gian đó chị đã bắt đầu đi hát trở lại chưa?
Có, lúc đó mới qua chị cũng không quen ai hết, nhưng gặp lại chị Họa Mi. Ngày xưa ở Việt Nam hai chị em cũng hay đi hát chung, thành ra gặp lại chị Họa Mi rất là vui. Chị Họa Mi mới giới thiệu chị tới hát tại một nhà hàng ở Boulogne, với chị Tố Liên đệm nhạc. Hai người bạn hát chung với nhau một thời gian thì bắt đầu bên này biết chị, có mời, thì chị mới hòa nhập giới văn nghệ của Paris.
Lúc đó các trung tâm băng nhạc lớn như Asia hay Thúy Nga Paris by Night có liên lạc với chị để mời chị hát trong các chương trình đó?
Khi mới qua thì một trung tâm có mời chị qua Mỹ, nhưng lúc đó chị đang xin ở lại, giấy tờ còn đang trục trặc, không thể đi Mỹ được, thành ra chị phải đành lỡ dịp. Về văn nghệ ở Paris, chị nghe nói thời cực thịnh là trước khi chị qua, các night club, phòng trà rất là thịnh vượng, khách hầu như đến mỗi đêm, nhưng khi chị qua thì hầu như không còn nữa. Lâu cũng có chương trình này, chương trình kia, cũng ít lắm, nhưng mình cũng có chỗ để mà dụng võ.
Còn bây giờ chị thấy phong trào văn nghệ ở Paris xuống cấp quá. Chị rất là buồn vì không còn chỗ nào để người ta đi chơi mà đúng nghĩa nghệ thuật. Nói về vui chơi giải trí thì thiếu gì. Có những cái nhà hàng có ca sĩ hát, khách hát, chỉ cần một người đàn, nhưng thiếu những sân chơi thật sự mang tính nghệ thuật.
Vâng, nhưng chị vẫn được mời sang bên Mỹ rất nhiều lần để trình diễn và đặc biệt mỗi lần chị sang đó chắc là khán giả đều yêu cầu hát ca khúc tiếng Pháp?
Cái may mắn là chị hát tiếng Pháp vì chị học tiếng Pháp từ nhỏ. Khi qua Mỹ hay là khi chị đi Úc hay các nơi khác, thường thường người ta yêu cầu chị hát nhạc Pháp nhiều hơn. Nhưng chị vẫn pha trộn với những bài Việt Nam, hoặc những bài Pháp nhưng lời Việt.
Ca khúc Em Ơi Hà Nội Phố đã gắn liền với tên tuổi của Lệ Thu Nguyễn, bởi vì chị là người đầu tiên trình bày ca khúc đó do cố nhạc sĩ Phú Quang sáng tác dựa trên thơ của thi sĩ Phan Vũ. Chị có thể kể lại trong hoàn cảnh nào mà chị đã gặp được nhạc sĩ Phú Quang ?
Thật lòng với em chứ giờ hỏi chị gặp anh Phú Quang ở đâu, vào thời điểm nào thì chị hoàn toàn không nhớ, nhưng chỉ biết là ngày xưa khi hát ở các tụ điểm thời đó thì chỉ hát nhạc "đỏ" thôi. Chị có nghe một bài hát nghe dịu dàng quá, lời của nó rất là hay, không biết bài này ở đâu.
Lúc đó nghe Cẩm Vân hay Lâm Xuân hát, chị mới hỏi thì Cẩm Vân nói đó là bài hát mang tên "Bài ca trở lại" của nhạc sĩ Phú Quang ở Hà Nội vô. Chị cũng bắt chước hát một hai lần. Nếu chị không lầm thì chị gặp anh Phú Quang trong một phòng thâu. Thời gian đó thâu băng thâu đĩa nhiều lắm. Chị nghĩ lúc đó anh Phú Quang là điều khiển chương trình hay là biên tập. Hồi xưa chị hát cho anh ấy rất nhiều. Anh ấy mời chị hát trong một số nhạc phim, tại anh Phú Quang chuyên làm nhạc phim thời gian đó. Hồi đó ảnh ít viết ca khúc. Chị nhớ là có hát rất nhiều bài. Bây giờ có nhiều người gửi lại cho chị. Chị nói "Ủa, mình có hát bài này hả?" Chị mới hỏi Phú Quang là tại sao anh không sáng tác cho chị một bài? Thì lúc đó anh ấy mới đưa cho chị bài "Em Ơi Hà Nội Phố", bài hát mà anh ấy nói như là "đo ni đóng giày" cho chị, thì chị hát bài đó.
Thới gian đó, với bài hát đó, người miền Nam, người Sài Gòn nói riêng, mới biết đến anh Phú Quang nhiều hơn. Thành ra chị cũng cảm thấy rất là hân hạnh được đưa bài hát đó đến khán giả.
Bây giờ thì chúng ta chuyển trở lại sang nhạc Pháp để nghe một đoạn trong bài hát của chị do chính chị hát và đặt lại lời Việt. Đó là bài Comme Toi. Đây là một ca khúc rất nổi tiếng của nhạc sĩ Pháp Jean - Jacques Goldman và đặc biệt là bản thân chị cũng đã có một cái cơ hội là hát ca khúc này chung với lại Jean - Jacques Goldman lúc chị còn ở Việt Nam. Chị có thể kể lại giai đoạn đó?
Cái may mắn của chị là thời đó chỉ có Thanh Lan với chị là hát nhạc Pháp thôi. Thành ra họ mới mời chị Thanh Lan với chị hát chung với lại Jean - Jacques Goldman bài đó. Lúc đó mình nghe Jean - Jacques Goldman nhưng chưa biết về ông.
Thời gian đó đúng là Việt Nam mình không biết nhiều về những ca nhạc sĩ sau này của Pháp.
Đúng rồi. Lúc đó chị không biết được sự nổi tiếng cái sự tôn sùng của khán giả đối với Goldman như thế nào. Cho nên chị tính bơ à! Nhưng mà khi qua Pháp rồi chị mới thấy sự nổi tiếng của một ngôi sao Pháp.
Cũng là ca khúc đó thì sau này chị viết lại lời Việt, cho nó sát với ý nghĩa của bài hát hơn, bởi vì bài hát nói về một cô bé bị đưa vào trại tập trung của Đức Quốc Xã thời chiến tranh Thế giới Thứ hai, một bài hát rất là cảm động
Đúng rồi. Khi chị nghe một lần hai lần những ca sĩ hát bài đó mà lời Việt không biết của ai, hình như cũng là anh yêu em, anh chia tay em. Thành ra chị rất là bức xúc: Bài hát nói về một cô bé 8 tuổi bị giết trong tại tập trung của Đức mà tại sao chuyển sang lời Việt thành "anh xa em, em yêu anh"!
Chị mới viết lại lời cho nó đích xác, nhưng mình không thể viết rõ ràng được tại vì ngay Goldman viết cũng là bóng gió, rất là trừu tượng. Thành ra chị cũng viết trừu tượng, chứ không thể viết thẳng thừng được.
Ngoài Goldman thì chị cũng đã có một cái cơ may hát chung với lại với lại Patricia Kass, cũng là một nữ ca sĩ rất nổi tiếng của Pháp. Không chỉ là ca sĩ, chúng tôi được biết chị cũng vẽ tranh. Có lẽ hội họa là niềm đam mê thứ hai của chị ngoài âm nhạc?
Ngày xưa, trước khi đi hát thì chị học 6 năm ở trường Đại học Mỹ thuật, học hội họa, lý luận, mỹ thuật, đủ thứ hết. Nhưng mà khi ra trường, đi hát rồi bỏ nghề luôn. Qua đây chị gặp lại những người bạn, họ nói: "Tiếc quá, tại sao không vẽ?" Thành ra chị mới vẽ lại. Lâu lâu chị cũng triển lãm cho vui, nhưng thời gian sau này bận quá, không có vẽ, nhưng trong tương lai chị sẽ vẽ lại.
Và sắp tới đây, để chuẩn bị cho một cái mốc thời gian rất là đặc biệt, đó là kỷ niệm 30 năm định cư tại Pháp, chị sẽ có một chương trình vào tháng 9 tại Paris này với sự góp mặt của rất nhiều ca sĩ ca nhạc sĩ nổi tiếng từ Hoa Kỳ chẳng hạn như là Thế Sơn, Diệu Hương, Sĩ Đan. Ở Pháp thì có nữ ca sĩ Thanh Thanh tham gia chương trình này. Đặc biệt là có sự đóng góp của ban nhạc nổi tiếng Hoa Kỳ hiện nay đó là ban nhạc Lung Tung Xèng, nổi tiếng từ thời Covid tới bây giờ. Chị đang chuẩn bị như thế nào cho chương trình đó?
Không bao giờ chị nghĩ có ngày chị làm giống như bầu sô! Cái may mắn của chị là những người mà chị mời là những người thân thiết với chị từ hồi ở Việt Nam, đã từng làm việc với nhau, như Thế Sơn Diệu Hương, Sĩ Đan, sau này vẫn còn gắn bó với nhau. Chương trình chị làm có ca sĩ nổi tiếng là một chuyện, nhưng chị nghĩ cái tình nhiều hơn.
Với ban nhạc Lung Tung Xèng cũng rất là tình nghĩa. Sau Covid qua Mỹ thì chị làm việc với Lung Tung Xèng rất nhiều lần và rất quý ban nhạc này, thành ra kỳ này chị muốn mời Lung Tung Xèng.
Vâng đó là một chương trình rất đặc biệt, hy vọng là sẽ có đông đảo khán giả đến để ủng hộ tiếng hát của nữ ca sĩ Lệ Thu Nguyễn. Tới đây chúng tôi xin châm dứt chương trình phỏng vấn với Lệ Thu Nguyễn. Cảm ơn chị đã dành thời gian cho chương trình hôm nay và một lần nữa chúc chị nhiều sức khỏe cũng như nhiều thành công mới trên con đường ca nhạc.
Xin cảm ơn Thanh Phương đã mời chị đến nói chuyện hôm nay. Một lần nữa cảm ơn tất cả khán thính giả. Cảm ơn tình cảm của quý khán giả đã dành cho Lệ Thu từ bấy lâu nay.