آذرخش مکری و معرفی کتاب بازی های پنهان

معرفی کتاب- "بازی های پنهان: قدرت شگفت آور نظریه بازی ها در توضیح رفتارهای غیر عقلانی بشر" کتاب تامل برانگیزی است که موشه هوفمان و اِرِز یولی دو پژوهشگر نسبتاً جوان ام آی تی در سال جاری به چاپ رسانده اند.

این دو پژوهشگر سعی دارند برخی رفتارهای خردگریزانه را نه با اتکا بر خطاهای شناختی بلکه به کمک نظریه بازی ها توضیح دهند. بعنوان مثال انبوهی از مطالعات نشان داده اند که انسان ها با وجود اشتیاق و علاقه به نوع دوستی و کارهای نیکوکارانه در این حوزه بسیار ناکارآمد هستند. هنگام انتخاب خیریه ها میزان موثر بودن آنها در رده چندم قرار می گیرد یا راه هایی برای کمک بر می گزینند که بازده کمی دارد و گاهی به ضد خود منجر می شود. در واقع برای اکثریت انسان ها نفس عمل بخشندگی بیش از نتیجه نهایی آن مد نظر است درحالیکه برعکس، در امور شخصی محاسبه دقیق سود در مقابل هزینه و کارآمدی بسیار موثر انجام می شود.

همچنین ما شاهد هزینه تراشی ها و تجمل گرایی های به ظاهر بی فایده در بسیاری از افراد هستیم. نویسندگان از مثال های ساده ایی مانند بلندکردن ناخن ها در آقایان در بعضی کشورها یا تلاش برای روشن نگهداشتن پوست در قرون گذشته یاد می کنند. در توصیف ساده گفته می شود که این کارها به زیبایی می افزایند و به اصطلاح شیک هستند .

اما نظریه بازی های پنهان معتقد است که این امور چه در قالب بریز و بپاش انسان ها، چه پرهای رنگارنگ پرندگان و چه بخشندگی نیکوکارانه افراد همگی نوعی "علامت دهی پرهزینه" هستند.

علامت دهی پرهزینه بدین معنا که موجودات زنده به جای وارد شدن در درگیری، جنگ و نزاع پر تلفات و هزینه بَر، بنوعی توان بالقوه خود را به نمایشی پرهزینه می گذارند تا قبل از جنگ طرف مقابل را از رقابت و ستیز منصرف نمایند و سیستم را به آرامش برسانند. مثال ساده ایی مثل بلند کردن ناخن در فرهنگی که متکی بر کار یدی است، علامت آشکاری است که صاحب آن نیازی به کار یدی ندارد و توان و دارایی او فراتر از دیگران است.

به باور نویسندگان علامت دهی پر هزینه فقط محدود به مثال های ساده نیست و یکی از رفتارهای فراگیر موجودات زنده است.

نکته جالب اینکه نویسندگان با یادآوری کارهای جوزف هنریک که پیش تر به او اشاره کرده ام، متذکر می شوند که این جنبه نمایش قدرت لزوماً خودآگاه نیست و افراد بدون آنکه آنرا انگیزه رفتار خود بدانند به آن مبادرت می کنند. حتی انگیزه افراد برای اعمال نیکوکارانه بدون آنکه آگاه باشند یا اعتراف کنند با "رویت پذیری" آن کارها همبستگی بسیار مثبتی دارد!