Đài Hà Nội | Đọc truyện đêm khuya

Lượm, Lép 'sẹo' và Thúi được đưa vào làm việc tại văn phòng tên quan Hai. Trong lúc làm vệ sinh, Lượm quan sát, tính toán đường thoát hiểm và tìm cơ hội đoạt súng. Ba đứa bàn kế hoạch đánh thuốc ngủ lính gác bằng chai rượu đánh cắp hoà thuốc ngủ để hắn ngủ say, tạo điều kiện cho Lượm hành động.

Lượm nung nấu ý định vượt ngục. Sau hai lần thất bại, cậu quyết định phải chờ thời cơ và chọn đúng lúc có tù da đen đến thay thế để ra tay. Khi được giao vào phòng làm việc của viên đội, Lượm khéo léo tạo tình huống mở cửa sổ để gió bay giấy tờ rồi nhanh mắt phát hiện công văn ghi rõ ngày 20/6 sẽ có tù da đen đến. Cậu lập tức lên kế hoạch trốn vào ngày 18.

Lép 'sẹo' bị bệnh nặng, tưởng như không qua khỏi nhưng nhờ có Lượm đã liều lĩnh lấy trộm được thuốc quý để cứu hắn. Ban đầu Lép 'sẹo' nghĩ Lượm có ý đồ xấu với mình, nhưng khi hiểu ra thì xúc động uống hết thuốc. Nhờ đó chỉ vài hôm sau hắn khỏi bệnh khiến cả bọn lính ngục kinh ngạc. Sau cơn thập tử nhất sinh, tính cách Lép 'sẹo' thay đổi hẳn.

Trong lúc lén lấy trộm bánh, Lượm bị chó becgie giữ tấn công suýt mất mạng nhưng nhờ giữ bình tĩnh, em đã thoát nạn. Nhờ vậy, tù nhân sau này bớt sợ chó và có cơ hội lấy thêm lương thực. Tại đây, Lượm vừa lo toan kế hoạch vượt ngục, vừa chăm sóc đồng đội, dạy chữ, tìm cách lấy thuốc lén từ bưu phẩm mang về cứu các bạn bệnh tật.

Một buổi sáng, khi bọn lính làm lễ kéo cờ cẩu thả một anh tù điên đã lớn tiếng châm biếm khiến cai ngục nổi giận. Tình huống này vô tình phơi bày sự hèn kém của cai ngục trước mặt một ông điếu viên sĩ quan Pháp phụ trách nhà lao, khiến hắn bị quất roi nhục nhã.

Lượm cùng các bạn tìm mọi cách tiếp tế cho chỉ huy trưởng Phùng Đông, người đang bị giam cầm, đói khát và kiệt sức. Nhờ tiền bán kẹo còn giữ lại, cả nhóm mua được bánh mì, nước rồi chuyển vào cho ông qua khe cửa. Lượm xúc động khi nghe lại giọng nói trầm hùng của ông nhưng niềm vui ngắn ngủi vì ngay sau đó, người chỉ huy trưởng cùng năm đồng đội bị mật thám đưa đi và bí mật xử bắn.

Sau khi kết thành tiểu đội du kích trong ngục, Lượm đề xuất nhiệm vụ đầu tiên là tìm nước tiếp tế cho các tù chính trị đang kiệt sức. Ý tưởng này làm tất cả cảm động và đồng lòng theo. Tuy nhiên, khó khăn trước mắt là chỗ ngủ chật hẹp và bẩn thỉu. Trong tình thế ấy, Lượm quyết định làm một việc không ai dám, đó chính là thông cầu tiêu bị tắc để có chỗ sạch sẽ hơn.

Lượm sống trong nỗi sợ bị Lép 'sẹo' trả thù, nhất là sau khi nghề Lành kể hắn từng giết một tù nhân chỉ vì bị tát. Ý nghĩ về cái chết khiến Lượm run rẩy, nhưng sự canh chừng và quyết tâm của Ngạnh, Thúi và Lành đã giúp em lấy lại bình tĩnh. Cả nhóm nhận ra sức mạnh tập thể tuy nhỏ bé nhưng đoàn kết sẽ thành một tiểu đội du kích ngay trong ngục.

Tù nhân ở nhà lao Thừa Phủ bị áp giải đi lao động khổ sai, công việc nặng nhọc và thường xuyên bị đánh đập. Trong số các em nhỏ, Thúi tỏ ra tháo vát, thường xuyên xin được nước, đồ ăn thừa để nuôi Lượm và Ngạnh đang bệnh. Hình ảnh anh tù điên - một người tù kỳ dị, luôn giả vờ làm trò trêu chọc cả lính gác tàn ác khiến bọn tù khổ ải cũng có lúc bật cười làm dịu bớt cảnh địa ngục trần gian.

Lượm, Thúi và Ngạnh phải chứng kiến cảnh tù đày khốn khổ, chen chúc giữa phân rác, giòi bọ, đói khát và bệnh tật. Ngạnh kể lại chuyện mình từng bị tra tấn vì làm liên lạc cho du kích làng Liễu Cốc nhưng vẫn không khai khiến Lượm và Thúi cảm phục. Cả ba dần thân thiết chia sẻ với nhau những uất ức và ước mơ.